10 - 12 μηνών: Τα περισσότερα μωρά δεν λένε πολλά πριν από τα πρώτα τους γενέθλια. Η κατανόηση όμως των όσων ακούνε είναι πολύ πιο αναπτυγμένη. Προς το παρόν λοιπόν περιορίζονται στο να ακούνε και να μαθαίνουν. Για να πάρετε μια ιδέα τού τι καταλαβαίνει το μικρό σας, απλώς διπλασιάστε τον αριθμό των λέξεων που εσείς νομίζετε ότι αναγνωρίζει. Ακόμα και αν δεν μιλάει, η γλώσσα του σώματος του μωρού σας έχει ένταση και εύρος σαν να... συζητάει πραγματικά. Αν εσείς ανταποκρίνεστε στις χειρονομίες και τις κινήσεις του (κάθε φορά, για παράδειγμα, που σας ζητά ένα αντικείμενο με το δαχτυλάκι του), αυτό θα του διδάξει ότι υπάρχουν καλύτεροι τρόποι από το κλάμα για να αποκτήσει αυτό που θέλει τη στιγμή που το θέλει. Τώρα, οι κουβεντούλες του έχουν μια μουσικότητα, σαν να πρόκειται για αληθινές λέξεις, σαν να μιλάει μια ξένη γλώσσα την οποία έχει δημιουργήσει μόνο του από μια αναπαραγωγή σκόρπιων ήχων της μητρικής του γλώσσας. Λίγο πριν από τους 12 μήνες το μωρό αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι δεν χρειάζεται να επαναλαμβάνει τις ίδιες συλλαβές πολλές φορές. Αντί για «μπα μπα μπα μπα», αρκεί το «μπα μπα», ένας δισύλλαβος σταθερός ήχος, και δεν περνάει καιρός που τον απευθύνει στον πατέρα του, αφού τώρα πλέον έχει κάνει τη μεγάλη ανακάλυψη: κατάφερε να συνδέσει τη λέξη με το πρόσωπο! Οταν πλέον έρθει αυτή η πολυαναμενόμενη πρώτη λεξούλα πιθανότατα θα αρχίζει με το γράμμα «μ» (μαμά) ή «μπ» (μπαμπά). Στην ίδια ηλικία, το μωρό αναγνωρίζει το όνομά του και άλλες καθημερινές λέξεις, κι ανταποκρίνεται στο άκουσμά τους. Προτιμάει μια ζωηρή και πλούσια φωνή από μια άχρωμη και άτονη και αρχίζει να παίζει εύκολα παιχνίδια με τραγούδια. Ανταποκρίνεται σε φράσεις όπως: «έλα εδώ», «θέλεις κάτι άλλο;». Επίσης, το μωρό έχει συνειδητοποιήσει την έννοια του «όχι» κάθε φορά που το αποτρέπετε από μια καινούρια... περιπέτεια. Το αν θα υπακούσει είναι άλλο θέμα...
2 ετών: το μωρό εκτός από τις κουβέντες που του απευθύνονται, ακούει και συζητήσεις άλλων, από απόσταση. Υπακούει πια σε απλές εντολές, όπως π.χ. «πέταξε την μπάλα!» Αν του το ζητήσετε, μπορεί να δείξει μερικά από τα μέρη του σώματός του ή συγκεκριμένες εικόνες σε ένα βιβλίο.
3 ετών: Ολοι αυτοί οι μήνες του ατέλειωτου μονόλογου από μέρους σας πλησιάζουν στο τέλος τους και η ώρα της ανταμοιβής για τις προσπάθειές σας πλησιάζει. Οταν το μικρό σας θα σβήσει τα δύο του κεράκια, θα κάνει ένα ακόμα μεγάλο βήμα: θα αρχίσει να απαντά στις ερωτήσεις σας. Ο μέσος όρος των παιδιών λέει περίπου 200 λέξεις στην ηλικία των 2 ετών και όταν πλέον γίνει 3 χρόνων θα ξέρει 1.000 λέξεις.
Σ' αυτή την ηλικία το μωρό τρελαίνεται να ακούει παραμύθια και θυμάται τα αγαπημένα του. Βλέποντας εικόνες ζώων και αντικειμένων μπορεί να τα κατονομάσει. Ανταποκρίνεται σε δύο συνεχόμενες εντολές, όπως: «πάρε την μπάλα και βάλε την στο τραπέζι». Δείχνει ενδιαφέρον για ήχους όπως το κουδούνισμα του τηλεφώνου ή το χτύπημα στην πόρτα. Καταλαβαίνει αντιθετικές έννοιες όπως: εμπρός-πίσω, πάνω-κάτω, μικρό-μεγάλο, μέσα-έξω.
3 - 4 ετών: Το μικρό μπορεί να απαντήσει σε απλές ερωτήσεις (ποιος, που, πότε, γιατί). Ακούει τους ήχους από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο στην ίδια ένταση με εσάς και σας ακούει, όταν το καλείτε από άλλο δωμάτιο.
4,5 - 5 ετών: Ακούει προσεκτικά την ιστορία που του λέτε και κάνει ερωτήσεις. Καταλαβαίνει σχεδόν όλα όσα λέγονται στο σπίτι, το νηπιαγωγείο ή τον παιδικό σταθμό. Χρησιμοποιεί προτάσεις με 10 λέξεις. Ισως ακόμη δεν προφέρει δύσκολους φθόγγους όπως «σ», «δ», «θ» και «ρ».
Αντιλαμβάνεται τα πάνταΜε τη βοήθεια των γονιών, το παιδί μαθαίνει από μικρό όχι μόνο να εκφράζεται σωστά αλλά και να κατακτά διάφορες έννοιες, ανάλογα με την ηλικία του. Θα φροντίσετε λοιπόν, ώστε οι δραστηριότητες του παιδιού να είναι ευχάριστες και δημιουργικές, αν ξέρετε ότι:
■Ως τον πρώτο του χρόνο ή λίγο αργότερα, το μωρό σας λέει τα πρώτα του λογάκια. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι πρώτες τους λεξούλες αναφέρονται σε:
ανθρώπους του περιβάλλοντός του: μαμά, μπαμπά,
αντικείμενα της καθημερινής του ζωής: παπί,
επιρρήματα χώρου: εδώ,
ενέργειες: μαμ, νάνι, έλα,
κοινωνική συμπεριφορά: γεια,
προσδιορισμός: μου, αυτό.
■Από τα δύο ως τα έξι χρόνια κατακτά τις έννοιες του: μέσα, έξω, ζεστό, κρύο, βρώμικο, καθαρό, χαρούμενο, λυπημένο, όπως και την έννοια της μονάδας.
■Ως τα τρία του έχει καταλάβει τα πέντε βασικά χρώματα και έννοιες όπως ψηλό, όλα, απαλό, μαλακό, βαρύ, πάνω, μακριά, μαζί.
■Στα τρεισήμισι ξέρει αρκετά από τα δευτερεύοντα χρώματα, αλλά και τις έννοιες: σκληρό, γρήγορα, ίδιο, στην κορυφή, χωριστά, άδειο.
■Ως τα τέσσερα έχει ανακαλύψει τις έννοιες: μικρό, γεμάτο, πρωί, βράδυ, ελαφρύ, αργά, διαφορετικό, όμορφο, άσχημο, φασαρία, ησυχία, μπροστά από, δίπλα στο. Καταλαβαίνει την έννοια του πληθυντικού, που εκφράζουν οι αριθμοί 2, 3, 4.
■Ως τα τεσσεράμισι ξέρει πια τι σημαίνει: πίσω από, κοντό, χοντρό, λεπτό, μακρύ.
■Στα πεντέμισι καταλαβαίνει το θα πει: φαρδύ, στενό, ανάμεσα, από κάτω, στη μέση, στο κέντρο, δεξιά, αριστερά, ξεχωριστά, μετά, στη σειρά, πρώτος, σκοτεινά αλλά και την έννοια του πληθυντικού, που αντιπροσωπεύει ο αριθμός 5.
■Ως τα εφτά του γνωρίζει το σημαίνει: ολόκληρο, μισό, κάθε, μερικά, σχεδόν, ίσα, δεύτερος, τρίτος, τελευταίος.
Η
παραγωγή των λέξεωνΗλικία Πρόοδος 1,5 μηνών Κλαίει, χαμογελάει, ανταποκρίνεται στους ήχους. Γουργουρίζει -από τις πρώτες κιόλας ημέρες της ζωής του-, συνήθως όταν είστε κοντά του. Οι κινήσεις του σώματός του φανερώνουν την ευχαρίστηση ή την αναστάτωσή του. 3 μηνών «Κουβεντιάζει» μαζί σας με γουργουρητά. 4 μηνών Γελάει και συσπάει τα χειλάκια και τη γλώσσα του, σαν να προσπαθεί να μιμηθεί τον τρόπο που μιλάτε. 6 μηνών Παράγει διάφορους ήχους που θυμίζουν κουβεντούλα. Χρησιμοποιεί, επιπλέον, κραυγούλες και τσιρίδες. Επαναλαμβάνει φθόγγους ή φωνήεντα, ή ήχους με τα χείλη και τη γλώσσα. Προφέρει συλλαβές, όπως: α-α, μπα, γκα, μα. 12 - 18 μηνών Αρχίζει να χρησιμοποιεί σύντομες λεξούλες, αν και δεν τις προφέρει καθαρά. 18 μηνών εώς 2 ετών Καταλαβαίνει τα περισσότερα από όσα του λέτε και αρχίζει να χρησιμοποιεί μικρές προτάσεις. Παρακολουθεί τη συζήτησή σας με άλλους. 2 - 3 ετών Διηγείται γεγονότα που συμβαίνουν στο παρόν. Μαθαίνει να συζητάει. Απαντά σε ερωτήσεις και υπακούει σε εντολές. 3 - 5 ετών Κάνει προτάσεις και διηγείται ιστορίες. Έχει πλούσιο λεξιλόγιο και χρησιμοποιεί προτάσεις από οκτώ ή περισσότερες λέξεις. Μπορεί να αναφέρεται στο παρελθόν και το μέλλον.
Τα δίδυμαΑναμφισβήτητα, η γέννηση διδύμων φέρνει σε σας, τους γονείς τους, διπλή ευτυχία. Ωστόσο, διπλή είναι και η φροντίδα που θα τους προσφέρετε, ειδικότερα στο θέμα της ομιλίας. Η εξέλιξη του λόγου στα δίδυμα συμβαδίζει, βέβαια, με αυτήν των άλλων παιδιών. Ωστόσο, ενώ ένα μεγαλύτερο -κατά δύο περίπου χρόνια- αδελφάκι συμβάλλει ώστε το μικρότερο, χάρη στα κοινά τους παιχνίδια και την παρέα που κάνουν, να μιλήσει γρηγορότερα, τα δίδυμα, επειδή αναπτύσσονται μαζί, δεν βοηθάνε το ένα το άλλο στην εξέλιξη του λόγου τους. Οι έρευνες, άλλωστε, έχουν δείξει ότι η γλωσσική ανάπτυξη στα δίδυμα είναι πιο αργή, ακριβώς γιατί το ένα ακούει το άλλο. Συχνά, μάλιστα, υιοθετούν έναν δικό τους κώδικα επικοινωνίας, που δεν έχει καμία σχέση με τις λέξεις.
Ωστόσο, αυτό συμβαίνει όταν περνούν πολλές ώρες μόνα τους χωρίς να επικοινωνούν με ενηλίκους. Όταν, λοιπόν, βλέπετε τα δίδυμά σας να παίζουν μεταξύ τους χαρούμενα, μην επαναπαύεστε. Να θυμάστε ότι η παρουσία σας τους είναι απαραίτητη, όπως και όλες οι κουβέντες που τους απευθύνετε, γιατί έτσι θα τα βοηθήσετε να αναπτύξουν -εκτός των άλλων- την ομιλία τους χωρίς καθυστερήσεις.
