Κλαίει, ψελλίζει, χαμογελάει. Τι συμβαίνει μέσα του; Στεναχωριέται, θυμώνει, χαίρεται. Γουρλώνει τα ματάκια του, βγάζει άγνωστους ήχους, μοιάζει ανήσυχο. Αισθάνεται τη δική σας συναισθηματική κατάσταση, εκφράζει τα δικά του συναισθήματα απέναντί σας ...;
Πηγή: Κατερίνα Μουχταροπούλου, Οργανωσιακή ψυχολόγος, BSc (Hons), MSc
Τον πρώτο ενάμιση χρόνο της ζωής του μωρού σας, θα το δείτε να αλλάζει με καταπληκτικούς τρόπους. Από τη στιγμή που ανακαλύπτει τα μικροσκοπικά του δαχτυλάκια, μέχρι την ημέρα που κάνει την πρώτη του απόπειρα να περιηγηθεί γύρω από το τραπεζάκι του σαλονιού, η σωματική και νοητική του ανάπτυξη είναι κάτι το συναρπαστικό. Παρότι φαίνεται πιο δύσκολα, εξίσου θεαματική είναι κι η συναισθηματική του ανάπτυξη, η οποία συμβαίνει ταυτόχρονα. Ας δούμε αυτό το μαγευτικό ταξίδι των συναισθημάτων του μωρού σε διάφορες ηλικίες.
0-2 μήνεςΑπελπισίαΕίναι το συναίσθημα που αναγνωρίζεται ευκολότερα. Το μωρό κλαίει και στριγκλίζει, ίσως με τα χειλάκια του να τρέμουν, τα μάτια μισόκλειστα ή κουνώντας τις γροθιές. Η απελπισία σε αυτή την ηλικία συνήθως προκαλείται από δυσάρεστες σωματικές αισθήσεις, όπως η πείνα, η κούραση, η λερωμένη πάνα, ο πόνος ή η υπερδιέγερση. Καμιά φορά, όμως, δεν υπάρχει εμφανής αιτία. Με το κλάμα τα μωρά εκδηλώνουν την εσωτερική αποδιοργάνωσή τους. Από πολύ μικρά προσπαθούν να βρουν τρόπους να παρηγορηθούν μόνα τους (πιπιλίζοντας την πιπίλα, τον αντίχειρα ή τη γροθιά τους), όπως οι ενήλικοι αναζητούν στρατηγικές για την ανακούφιση από το στρες. Όλοι έχουμε τη συναισθηματική ικανότητα να γινόμαστε ευτυχισμένοι και ικανοποιημένοι και φαίνεται ότι αυτή η ικανότητα υπάρχει από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Ωστόσο, ένα μωρό εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη στοργή και την προσοχή εκείνων που το φροντίζουν.
ΕυχαρίστησηΈνα άλλο πρωταρχικό συναίσθημα της βρεφικής ηλικίας είναι η ευχαρίστηση. Ένα νεογέννητο τη βιώνει όταν περνάει εύκολα από τον ύπνο στο ξύπνημα και το αντίστροφο, όπως και όταν τρώει καλά, είναι ζεστό και κουρνιασμένο σε μια αγκαλιά. Το δεύτερο μήνα της ζωής του, το μικρό εκφράζει την ευτυχία του με ένα χαμόγελο που συχνά είναι αντίδραση σε κάτι ευχάριστο, όπως για παράδειγμα όταν νιώθει ότι του χαϊδεύουν απαλά το χεράκι, ακούει τη φωνή της μαμάς του, βλέπει το πρόσωπό της, παρατηρεί ένα ενδιαφέρον φωτεινό σχήμα στον τοίχο.
ΟικειότηταΤο μωρό σας ακούει τη φωνή σας ενώ βρίσκεται ακόμη στη μήτρα. Μετά τη γέννησή του, η επαφή με την ίδια αυτή φωνή τού προσφέρει μια αίσθηση οικειότητας που αποτελεί το πρώτο βήμα στη διαδικασία της ανάπτυξης του μεταξύ σας δεσμού. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, το βρέφος αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι το άτομο που το φροντίζει θα ανταποκριθεί στο κλάμα του. Έτσι μπαίνουν τα θεμέλια της εμπιστοσύνης, που θα ενισχυθούν τους επόμενους μήνες. Το μωρό δεν αισθάνεται μόνο την παρουσία σας, αλλά και τη διάθεσή σας. Σύμφωνα με έρευνες, τα πολύ μικρά μωρά είναι ευαίσθητα στις αλλαγές της έκφρασης του προσώπου της μητέρας τους.
Πώς θα βοηθήσετε τη συναισθηματική του ανάπτυξηΝα αντιδράτε άμεσα στο κλάμα του, ώστε να ξέρει ότι μπορεί να στηρίζεται επάνω σας.
Να του δίνετε την ευκαιρία να κοιτάζει αρκετή ώρα το πρόσωπό σας. Τα νεογέννητα βλέπουν καλύτερα σε απόσταση 20-30 εκ. μπροστά τους. Από εκεί θα μπορεί να μελετά τις εκφράσεις του προσώπου σας και να σας γνωρίσει καλύτερα.
Να το αφήνετε να ηρεμεί μόνο του με την πιπίλα ή το δάχτυλό του, ώστε να αποκτήσει εμπιστοσύνη στις δικές του ικανότητες.
Δείξτε του ότι τα αισθήματα είναι σημαντικά απαντώντας στα σημάδια που εκείνο στέλνει: να χαμογελάτε και να του λέτε λογάκια όταν είναι ευχαριστημένο, να το καθησυχάζετε όταν είναι αναστατωμένο.
2-6 μήνεςΕυτυχίαΣε αυτή τη φάση της ανάπτυξης, το μωρό θα αρχίσει να αναγνωρίζει τους ρυθμούς της ζωής του και να αντιδρά ανάλογα. Για παράδειγμα, θα περιμένει να φάει σε συγκεκριμένες ώρες και θα ανταποκρίνεται με ενθουσιασμό όταν του προσφέρετε το στήθος σας ή το μπιμπερό. Θα περιμένει να το περιποιηθούν όταν ξυπνάει και θα δείχνει χαρά όταν ένα πολυαγαπημένο πρόσωπο εμφανίζεται ξαφνικά μπροστά του. Στους 3-4 μήνες περίπου, θα αρχίσει να εκφράζει τη χαρά του και με φωνούλες. Αρχίζει επίσης να καταλαβαίνει ότι οι πράξεις του προκαλούν συγκεκριμένα αποτελέσματα: εάν θέλει χάδια, το πιθανότερο είναι να τα κερδίσει κλαίγοντας. Έτσι αποκτά την αίσθηση ότι ελέγχει τον κόσμο του, κάτι που του προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ευτυχία.
ΑπογοήτευσηΤο μωρό σας όμως γίνεται δυστυχισμένο όταν δεν πραγματοποιούνται οι προσδοκίες του. Εάν δεν ανταποκριθείτε με το συνηθισμένο τρόπο, θα του προκληθούν αισθήματα πολύ κοντά στη λύπη ή ακόμη και στο θυμό. Τα αισθήματα αυτά διακρίνονται από την απελπισία του νεογέννητου που προέρχονται κατεξοχήν από σωματικές ενοχλήσεις. Θα τα εκδηλώσει ζαρώνοντας το μέτωπό του ή κατεβάζοντας προς τα κάτω τα χείλη του.
ΕνσυναίσθησηΣε ηλικία τεσσάρων μηνών, το μωρό έχει αναπτύξει πιο έντονη την ικανότητα να αισθάνεται τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του. Έχει επίγνωση των διαφορών ανάμεσα σε χαρούμενα και θυμωμένα πρόσωπα και τόνους φωνής και θα προσπαθήσει να μιμηθεί αυτό που βλέπει. Κάποιοι ειδικοί πιστεύουν επίσης ότι το μωρό προσπαθεί ενεργά να αλλάξει τη συνοφρύωσή σας σε χαμόγελο μορφάζοντας. Εάν δεν τα καταφέρει και το πρόσωπό σας παραμείνει λυπημένο, θα παρατήσει την προσπάθεια και θα νιώσει και το ίδιο λυπημένο.
Συναισθηματικός δεσμόςΤα αισθήματα προσκόλλησης του μωρού σας αρχίζουν να γίνονται πιο περίπλοκα. Αρχίζει να παίρνει την πρωτοβουλία στις αλληλεπιδράσεις σας, παύει να σας ακολουθεί απλώς, όπως έκανε μέχρι τώρα. Ξεκινάει «διαλόγους» μ' ένα χαμόγελο ή μ' ένα γελάκι και περιμένει από εσάς να απαντήσετε. Στην ηλικία των έξι περίπου μηνών, δεν τρέφει πια τη σχέση μόνο η μητέρα. Το μωρό λαχταράει να την καλλιεργήσει. Καθώς η αμοιβαία επικοινωνία και η ανταλλαγή συναισθημάτων αυξάνεται στη διάρκεια αυτών των μηνών, η σχέση ανάμεσα σε εσάς και το μωρό σας γίνεται πιο προσωπική, έντονη και εκστατική.
Πώς θα βοηθήσετε τη συναισθηματική του ανάπτυξηΔώστε του παιχνίδια που αντιδρούν όταν παίζει μαζί τους (βγάζουν ήχο, ανάβουν ένα φωτάκι κλπ.). Δοκιμάστε κουδουνίστρες, παιχνιδάκια που σφυρίζουν, κουτιά με δραστηριότητες.
Μιμηθείτε το μωρό σας. Εάν γελάει, γελάστε του. Η απάντησή σας θα το κάνει να καταλάβει ότι σας επηρεάζει. Σταματήστε την επικοινωνία εάν εκείνο στρέψει αλλού το βλέμμα ή δείξει ότι έχασε το ενδιαφέρον του.
Καθιερώστε καθημερινές ρουτίνες. Η επανάληψη δημιουργεί στο μικρό αίσθημα ασφάλειας.
